มอเตอร์กันระเบิด (Explosion-Proof Motors) กับความปลอดภัยในอุตสาหกรรมที่มีความเสี่ยง

ในอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับสารไวไฟ เช่น อุตสาหกรรมน้ำมันและก๊าซ อุตสาหกรรมเคมี และเหมืองแร่ ความปลอดภัยเป็นปัจจัยสำคัญที่ต้องให้ความสำคัญเป็นอันดับแรก โดยเฉพาะการใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าที่สามารถป้องกันการระเบิดได้ หนึ่งในอุปกรณ์หลักที่ถูกนำมาใช้คือ มอเตอร์กันระเบิด ซึ่งได้รับการออกแบบมาให้สามารถทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีความเสี่ยงโดยไม่เป็นต้นเหตุของการจุดติดไฟ

มาตรฐาน IEC และการกำหนดพื้นที่อันตราย

มาตรฐาน IEC 60079

คณะกรรมาธิการระหว่างประเทศว่าด้วยมาตรฐานทางไฟฟ้า (International Electrotechnical Commission – IEC) เป็นองค์กรที่กำหนดมาตรฐานเกี่ยวกับอุปกรณ์ไฟฟ้าที่ใช้ในพื้นที่เสี่ยง โดยเฉพาะมาตรฐาน IEC 60079 ซึ่งกำหนดแนวทางเกี่ยวกับการออกแบบและรับรองอุปกรณ์ป้องกันการระเบิด

การแบ่งโซนอันตรายตามระดับความเสี่ยง

พื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดการระเบิดจากแก๊สไวไฟหรือฝุ่นติดไฟได้ถูกจำแนกออกเป็น 3 โซนหลัก

• Zone 0 – พื้นที่ที่มีแก๊สไวไฟปรากฏตลอดเวลาหรือเป็นเวลานาน
• Zone 1 – พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดแก๊สไวไฟในสภาวะปกติของการทำงาน
• Zone 2 – พื้นที่ที่มีแก๊สไวไฟปรากฏขึ้นในกรณีที่เกิดความผิดปกติของกระบวนการ และจะมีอยู่เพียงชั่วคราว

ประเภทของแก๊สและฝุ่นที่อาจทำให้เกิดการระเบิดยังแบ่งออกเป็นกลุ่มย่อย เช่น

• กลุ่ม IIA – ก๊าซที่ติดไฟได้ง่าย เช่น โพรเพน
• กลุ่ม IIB – ก๊าซที่มีความอันตรายมากขึ้น เช่น อีเธน
• กลุ่ม IIC – ก๊าซที่มีความเสี่ยงสูงสุด เช่น ไฮโดรเจน และอะเซทิลีน

คุณสมบัติหลักของมอเตอร์กันระเบิด

มอเตอร์กันระเบิดได้รับการออกแบบให้สามารถทำงานได้อย่างปลอดภัยในพื้นที่เสี่ยง โดยมีคุณสมบัติสำคัญดังต่อไปนี้

• โครงสร้างแข็งแรง
• ตัวเรือนมอเตอร์สามารถทนต่อแรงระเบิดที่อาจเกิดขึ้นภายใน และป้องกันไม่ให้เปลวไฟแพร่กระจายออกสู่ภายนอก
• การปิดผนึกที่ดีเยี่ยม
• ลดโอกาสที่ก๊าซไวไฟหรือฝุ่นจะเข้าสู่ภายในตัวมอเตอร์ ซึ่งอาจก่อให้เกิดการติดไฟ
• ระบบระบายความร้อนที่มีประสิทธิภาพ
• ใช้วัสดุที่ช่วยลดความร้อนสะสมและออกแบบให้มีการระบายอากาศที่ดีเพื่อลดความเสี่ยงจากความร้อนสูงเกินไป
• ผ่านมาตรฐานความปลอดภัยระดับสากล
• ได้รับการรับรองจากมาตรฐาน เช่น IEC Ex หรือ ATEX ซึ่งเป็นมาตรฐานด้านความปลอดภัยที่ได้รับการยอมรับทั่วโลก

ข้อดีของการใช้มอเตอร์กันระเบิด

• เพิ่มความปลอดภัยในพื้นที่เสี่ยง ลดโอกาสเกิดอุบัติเหตุจากการระเบิดที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สิน
• ช่วยลดต้นทุนในระยะยาว แม้ว่ามอเตอร์กันระเบิดจะมีราคาสูงกว่ามอเตอร์ทั่วไป แต่ช่วยลดค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการบำรุงรักษาและความเสียหายจากอุบัติเหตุ
• สนับสนุนการปฏิบัติตามกฎหมายและมาตรฐานอุตสาหกรรม การใช้อุปกรณ์ที่ได้รับการรับรองช่วยให้ธุรกิจสามารถปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัยได้อย่างถูกต้อง

แนวทางการเลือกมอเตอร์กันระเบิดให้เหมาะสม

• วิเคราะห์พื้นที่และประเภทของความเสี่ยง
• ตรวจสอบว่าอยู่ใน Zone 0, Zone 1 หรือ Zone 2 และพิจารณาประเภทของก๊าซหรือฝุ่นที่อาจทำให้เกิดการระเบิด
• ตรวจสอบมาตรฐานรับรอง
• เลือกมอเตอร์ที่ผ่านการรับรองมาตรฐาน IEC Ex หรือ ATEX เพื่อให้มั่นใจในความปลอดภัย
• พิจารณาสภาพแวดล้อมในการใช้งาน
• คำนึงถึงอุณหภูมิ ความชื้น และระดับการป้องกันฝุ่นและน้ำ (Ingress Protection, IP) ให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมที่ใช้งาน
• เลือกกำลังและขนาดที่เหมาะสม
• มอเตอร์ควรมีพิกัดกำลังและประสิทธิภาพที่เพียงพอต่อโหลดที่ใช้งาน
• ขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ
• หากไม่แน่ใจเกี่ยวกับการเลือกใช้มอเตอร์ ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านความปลอดภัยหรือผู้ผลิตที่เชื่อถือได้

ตัวอย่างการใช้งานในอุตสาหกรรมต่างๆ

• อุตสาหกรรมน้ำมันและก๊าซ ใช้ในเครื่องสูบของเหลว ระบบคอมเพรสเซอร์ และเครื่องกำเนิดไฟฟ้าที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยง
• อุตสาหกรรมเคมี ใช้ในระบบผสมสารเคมี ระบบควบคุมแรงดัน และเครื่องระบายอากาศ
• เหมืองแร่ ใช้ในระบบขนส่งวัสดุและเครื่องจักรที่ทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีฝุ่นระเบิดได้
• อุตสาหกรรมอาหารและยา ใช้ในพื้นที่ที่มีฝุ่นละเอียดซึ่งอาจก่อให้เกิดการระเบิด เช่น กระบวนการบดหรือการผสมวัตถุดิบ

สรุป

มอเตอร์กันระเบิดเป็นอุปกรณ์สำคัญที่ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุในอุตสาหกรรมที่ต้องทำงานในพื้นที่อันตราย การเลือกใช้มอเตอร์ที่เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมและได้รับการรับรองตามมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง จะช่วยให้การทำงานเป็นไปอย่างปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และปฏิบัติตามกฎระเบียบทางกฎหมายได้อย่างถูกต้อง

แม้ว่าต้นทุนของมอเตอร์กันระเบิดจะสูงกว่ามอเตอร์ทั่วไป แต่เมื่อพิจารณาถึงความปลอดภัยและผลประโยชน์ในระยะยาวแล้ว นับว่าเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า